دندان و جرم گیری
با چه روش هایی می توانیم دندان هایمان را جرمگیری کنیم و چگونه می توانیم تشخیص دهیم که آن ها نیاز به جرم گیری دارند این امر چه عوارض و پیامدهایی برای سلامت دهان و دندان ما دارد.
معمولاً افراد هر تغییر رنگی را که در دندانها ایجاد میشود جرم می‌نامند و برای رفع آن دندانهای خود را جرمگیری می‌کنند در حالی که یکسری از تغییر رنگ‌ها به روی دندان، در واقع پوسیدگی‌هایی هستند که معمولاً به صورت سیاه‌رنگ دیده میشود. و در مراحل پیشرفته به صورت حفره در می‌آیند و در نهایت موجب پوسیدگی دندان می‌شوند.
یکسری از تغییر رنگ‌ها در ساختمان خود دندان وجود دارند و معمولاً این تغییر رنگ‌ها دائمی بوده و با جرمگیری از بین نمی‌رود و با تراش آن معمولاً باز هم لکه‌ها وجود دارند و این تغییر رنگ‌ها یا ناشی از مصرف دارو در زمان رشد جوانه دندان بوده و یا ناشی از نقص تکاملی دندانها و کمبود املاح مختلف در زمان تشکیل دندان و یا ناشی از افزایش فلوراید آب مصرفی (فلوئوروزیس) می‌باشد.
نوع دیگر تغییر رنگ‌ها ناشی از موادی هستند که به طور معمول مصرف می‌کنیم و رسوباتی که بر روی دندان تشکیل میشود. این رسوبات یا به صورت رنگدانه و یا به صورت جرم هستند که لثه را تخریب می‌کنند و در نهایت باعث لق شدن دندانها می‌شوند بدون اینکه خود دندان مشکلی داشته باشد. این جرم‌ها به نحوی با جرمگیری در مطب دندانپزشکی از بین می‌روند. براساس اعلام مرکز تحقیقات دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران، بزاق‌ها به طور معمول درای املاح زیادی است که قدرت رسوب کردن را دارند.
این املاح معمولاً در جاهایی که با غذا و مسواک کمتر در تماس است رسوب می‌کنند. این املاح همراه است با ایجاد بستر مناسب برای جایگزینی، رشد و تکثیر میکروب‌هایی که به طور طبیعی در دهان وجود دارد.افزوده شدن پروتئین‌های موجود در غذا و بزاق و همچنین لاشه سلول‌های مرده بافت‌های مختلف دهان در مجموع باعث افزایش حجم این رسوبات شده و به مرور جرم تشکیل میشود که قابل مشاهده است.
آنچه مهم است این است که ما معمولاً مقدار کمی از جرم تشکیل شده روی دندانها را می‌توانیم ببینیم، قسمت عمده این جرم با تخریب لثه در زیر لثه جایگزین و از دید مستقیم ما پنهان می‌ماند. مسأله مهم‌تر این است که جرمهای تشکیل شده پر از میکروب‌های مختلف است و با مسواک زدن هم تمیز نمی‌شود.
این میکروب‌ها بین ۲۰ تا ۶۰ درصد جرم را تشکیل میدهد و بافت چسبنده لثه را که محکم به دندان چسبیده و بافت نگهدارنده حیاتی لثه را تخریب می‌کند. که باعث سست شدن پایه‌های دندان میشود که با جرمگیری و تمیز کردن این جرمهای تشکیل‌شده بر روی دندان می‌توان از روند تخریب لثه جلوگیری کرد.
جرمهای تشکیل‌شده بر روی دندانها به مرور، باعث آزردگی لثه‌ها می‌شوند. این امر چون به مرور زمان و به تدریج اتفاق می‌افتد و بیمار متوجه عقب‌نشینی لثه نمی‌شود. لثه‌ای که عقب‌نشینی می‌کند با جرمگیری جایگزین میشود و فضای خالی که بین دندانها در اثر عقب‌نشینی لثه هم ایجاد میشود از دید بیمار پنهان می‌ماند.
هنگامی که بیمار برای جرمگیری به مطب دندانپزشکی مراجعه می‌کند، لثه تحلیل رفته تازه، در معرض دید بیمار قرار می‌گیرد و بیمار به غلط احساس می‌کند که جرمگیری باعث از بین رفتن لثه میشود در حالی که قبلاً این اتفاق صورت گرفته بود. اما بیمار متوجه نشده بود.
آیا جرمگیری برای دندان ضرر دارد
برخلاف تصور عوام , جرم گیری برای دندان هیچگونه ضرر ندارد بلکه در افرادی با جرمهای بالا ضروری نیز می باشد . زیرا جرم چیزی خارج از دندان بوده که بر روی آن رسوب می کند . جرم گیری از تحلیل استخوان و لثه ها و پیشرفت بیماری لثه می کاهد . علت اینکه پس از جرم گیری مجدداً در دندانها در همان نواحی و با همان شدت جرم تشکیل می شود بخاطر درست مسواک نزدن و تکرار عادات قبلی است . پس از جرم گیری دندانها قدری به تحریکات حرارتی نظیر سرما و گرما حساس بوده که بتدریج از بین میرود عمل جرم گیری توسط قلمهای دستی و یا دستگاه مخصوص آن انجام می گیرد توصیه میشود از خمیر دندانها یا پودرهای ضد جرم که بعلت وجود مواد ساینده واسیدی در آن به لثه ها و مینای دندان آسیب میرساند بدون تجویز دندانپزشک , استفاده نکنید .
مراجعه منظم و سالی یکبار برای جرمگیری ضروری است و نکته مهم این است که با دقت در نحوه مسواک زدن، تشکیل جرم به حداقل خواهد رسید.
دستورات پس از جرمگیری
- بعد از جرم گیری دندان ها حدود یک هفته حساس می باشند.
- برای کاستن از حساسیت دندانی از خوردن غذا و یا آشامیدنیهای خیلی گرم و سرد پرهیز کنید.
- لثه هایتان را با انگشت ماساژ دهید.
- به مدت یک هفته دهان خود را با آب نمک نیمه گرم شستشو دهید.
مواد غذایی مفید برای دندان
چای
یکی از خوراکی های مفید برای سلامت دهان و دندان چای می باشد.ترکیبات پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز و سیاه از رشد باکتری‌های عامل پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه جلوگیری می‌کنند. متخصصان دانشگاه ایلی‌نوی در آمریکا دریافتند افرادی که ۱۰ بار در روز و هر بار یک دقیقه دهانشان را با چای سیاه شست و شو می‌دهند نسبت به افرادی که دهانشان را با آب شست و شو می‌دهند پلاک‌های کمتری روی دندان‌هایشان تشکیل میشود.
پنیر
آزمایش‌ها تایید می‌کند که مصرف پنیر چِدار نسبت به مصرف ماست بدون قند یا نوشیدن یک لیوان شیر سطح پایین‌تری اسید در دهان تولید می‌کند. دندانپزشکان در مطالعات خود دریافتند هرچند خوردن شیر و ماست تاثیری در کاهش سطح اسید در دهان ندارد اما پنیر می‌تواند اسید موجود در پلاک‌های روی دندانها را خنثی کرده و در نتیجه احتمال پوسیدگی دندانها را کاهش دهد.
کشمش
کشمش هرچند شیرین است اما قند آن مانند ساکاروز یا قند آشپزخانه نیست که موجب تخریب دندانها شود بلکه این خوردنی منبع غنی از «فیتوکمیکال»هایی است که باکتری‌های موثر در پوسیدگی دندانها را از بین می‌برند. همچنین برخی ترکیب‌های موجود در کشمش بر رشد باکتری‌های مرتبط با بیماری‌های لثه تاثیرگذارند و مانع از تکثیر آنها می‌شوند.
میوه‌ها و سبزیجات تُرد
جویدن مواد خوراکی تُرد همچون هویج، سیب و خیار می‌تواند پلاک‌های دندانی را از بین ببرد و به عنوان راهکاری برای تمیز کردن دندانها بکار رود.
مواد خوراکی غنی از املاح و ویتامین
دندانپزشکان انجمن دندان آمریکا معتقدند مواد خوراکی حاوی کلسیم و فسفر می‌توانند به سلامت و استحکام مینای دندان کمک کند. غذاهای اسیدی و نوشیدنی‌ها نیز برعکس موجب آسیب‌دیدگی و تخریب مینای دندان می‌شوند.
آدامس بدون قند
جویدن آدامس بدون قند ترشح بزاق را افزایش میدهد که به پاک شدن دندانها از برخی باکتری‌ها کمک می‌کند.
شیر
پزشکان در بررسی‌های خود مشاهده کرده‌اند نوشیدن یک لیوان شیر نسبت به نوشیدن آب یا آب سیب از قابلیت بیشتری برای کاهش پلاک‌های اسیدی روی دندانها برخوردار است.
میوه قره‌قاط
میوه قره‌قاط نیز حاوی پلی‌فنول‌هایی است که مانع از باقی ماندن پلاک‌ها روی دندانها شده و بنابراین خطر پوسیدگی دندانها را کاهش می‌دهند.
خوردن این مواد غذایی باعث ایجاد جرم روی دندان میشود
موز
موز یک میوه خمیری و چسبنده است. این حالت چسبندگی باعث تماس طولانی مدت با دندان ها شده و به مرور پوسیدگی ایجاد می کند. بهتر است بعد از مصرف موز برای پیشگیری از ایجاد جرم و پوسیدگی دهانتان را شستشو دهید.
میوه های خشک
میوه های خشکی مانند کشمش، زردآلوی خشک و انجیر حاوی قند هستند. این میوه ها به دندان ها می چسبند و در نتیجه باعث ایجاد پلاک و جرم می شوند. میوه های خشک به طور طبیعی حاوی قند زیادی هستند که به دندان ها آسیب زننده است.
نان شیرمال
شیرمال ها نرم و چسبنده هستند و لابه لای دندان ها گیر می کنند. در نتیجه امکان ایجاد پلاک و جرم را بالا می برند. نان های شیرمال حاوی میزان زیادی کربوهیدرات هستند که اسید آزاد می کند و باکتری ها را تغذیه می کند. اگر میزان باکتری دهان بالا باشد جرم دندان نیز بیشتر می شود.
چیپس
برای مراقبت از دندان ها عادت مصرف یک پاکت چیپس در مقابل تلویزیون و یا در هر موقعیتی را ترک کنید. چیپس ها حاوی نشاسته و در نتیجه کربوهیدرات زیادی هستند. باکتری ها نیز از این ترکیبات تغذیه و اسید تولید می کنند که باعث پوسیدگی دندان ها می شود.
نوشابه ها
قند غذای مورد علاقه باکتری های ایجاد کننده پلاک و جرم دندان است. اگر قند روی دندان ها بماند باکتری ها شروع به تولید اسید می کنند و خطر دمینرالیزه شدن دندان ها افزایش می یابد.نوشابه ها و همچنین آبمیوه های پاکتی میزان زیادی قند دارند و باعث ایجاد پلاک، جرم و پوسیدگی می شوند.
آبنبات ها و تنقلات
آبنبات ها دشمن دندان ها هستند. چون چسبنده بوده و از طرف دیگر حاوی قند هستند. در نتیجه باعث ایجاد پلاک می شوند و غذای مورد نیاز باکتری ها محسوب می شوند. هر چه میزان باکتری دهان بیشتر شود دندان ها آسیب پذیرتر خواهند شد. به همین دلیل مصرف این تنقلات برای کودکان و همچنین بزرگسالان توصیه نمی شود.
بعد از مصرف چه باید کرد؟
عدم مصرف موز یا میوه های خشک توصیه نمی شود. بهتر است بعد از مصرف آن ها دندان ها را مسواک بزنید و یا یک لیوان آب بخورید تا باقیمانده مواد غذایی را بشوید. برای خوردن نوشیدنی های شیرین از نی استفاده کنید تا تماس آن ها با دندان ها به حداقل برسد. توصیه می کنیم بعد از مصرف مواد غذایی دهان خود را شستشو دهید.
